रूप (rUpa)

This section shows the AI summary for the selected word, generated by referencing all available dictionaries. This feature is available only for logged-in users.

Warning!

This feature is only for logged in users. Please login to have full access to Kosha.

In this section, you'll find information about the dhatus (verbal roots) related to your search. This includes details like dhatu information, forms, and any available commentaries.

Warning!

This feature is only for logged in users. Please login to have full access to Kosha.

शब्दसागरः

English

 रूप mfn.
   (-पः-पा-पं) Like,  resembling,  (in composition,  as पितृरूपः पुत्त्रः a
son like his father.)
	 n.
  (-पं)
	 1. Natural property or disposition, 
nature.
	 2. Beauty.
	 3. Form,  figure.
	 4. Appearance,  semblance.
	 5.
Cattle in general,  flocks and herds,  &c.
	 6. A verse.
	 7. Declension, 
conjugation,  the inflection of nouns or verbs.
	 8. A play,  a drama-
tic poem. 
	 9. Acquiring familiarity with any book or authority
by frequent perusal,  learning by heart or rote.
	 10. An image,  a fi-
gure,  a reflection or resemblance of any real object.
	 11. Colour, 
form,  any object of vision. 
	 12. (In arithmetic, ) Discrete or distinct
quantity,  an entire number.
	 13. Known quantity,  whence the first
syllable Rū is used in algebra to express the same.
 E.
  रूप् to ex-
press form,  aff.
   क
 or रु to sound,  Unādi aff.
   प,  and the radical
vowel made long.

Capeller Eng

English

 रूप॑ n.
  (adj.  —° f.
  आ,  r.
  ई) outward appearance, 
colour,  form,  shape (often —° adj.  -coloured or -shaped,  -like, 
consisting of or in—),  the right form i.e.
  beauty
 nature,  character, 
mark,  peculiarity
 circumstances
 drama,  play (cf.   दशरूप). —
Abstr.  °ता† f.
 ,  °त्व† n.
 

Yates

English

 रूप (पः-पा-पं)
a. Like.
n.
  Natural
property or disposition
 form, 
beauty,  appearance
 colour.

Help us improve! Let us know about any improvements, bugs, or suggestions you have. Thanks.Click here for Feedback Form

Spoken Sanskrit

English

रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	 form
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	 appearance
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	 figure
रूप 	-	 rUpa 	-	 m.
  	-	  word of unknown meaning
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	  image
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	  sort
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	  beauty
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	  play
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	  likeness
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	  way
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	  dreamy or phantom shapes
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	  shape
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	  any form of a noun or verb
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	  mode
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	  integer number
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	  sound
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	  cattle
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	  gestalt
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	  quality of colour
रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	  loveliness

रूप 	-	 rUpa 	-	 n.
  	-	 appearance
स्वरूप 	-	 svarUpa 	-	 n.
  	-	 appearance
प्सु 	-	  psu 	-	 appearance
उपकाश 	-	  upakAza 	-	 adj.
  	-	 appearance
प्रसूति 	-	  prasUti 	-	 f.
  	-	 appearance
आभा 	-	  AbhA 	-	 f.
  	-	 appearance
अभिनिष्पत्ति 	-	  abhiniSpatti 	-	 f.
  	-	 appearance
उद्भूति 	-	  udbhUti 	-	 f.
  	-	 appearance
दृशति 	-	  dRzati 	-	 f.
  	-	 appearance
दृशीका 	-	  dRzIkA 	-	 f.
  	-	 appearance
प्रतिदर्शना 	-	  pratidarzanA 	-	 f.
  	-	 appearance
प्रवृत्ति 	-	  pravRtti 	-	 f.
  	-	 appearance
प्रव्यक्ति 	-	  pravyakti 	-	 f.
  	-	 appearance
मूर्ति 	-	  mUrti 	-	 f.
  	-	 appearance
रेखा 	-	  rekhA 	-	 f.
  	-	 appearance
विकाशता 	-	  vikAzatA 	-	 f.
  	-	 appearance
सम्प्राप्राप्ति 	-	  samprAprApti 	-	 f.
  	-	 appearance
सम्प्रवृत्ति 	-	  sampravRtti 	-	 f.
  	-	 appearance
समुद्भूति 	-	  samudbhUti 	-	 f.
  	-	 appearance
उपदृश् 	-	  upadRz 	-	 f.
  	-	 appearance

रूप 	-	  rUpa 	-	 n.
  	-	 dreamy or phantom shapes

रूप 	-	  rUpa 	-	 n.
  	-	 gestalt

 
   रूप  rUpa n.
   arithmetical unit  
   राशिगत  rAzigata adj.
   algebraic or arithmetical    
   पिण्डपद  piNDapada n.
   kind of arithmetical calculation  
   अन्त्यधन  antyadhana n.
   last member of an arithmetical series   
   परिकर्मन्  parikarman n.
   arithmetical computation or operation  
   भिन्नपरिकर्मन्  bhinnaparikarman n.
   arithmetical operation with fractions   
   पद  pada n.
   period in an arithmetical progression  
   आलाप  AlApa m.
   statement of the question in an arithmetical or algebraic sum   
   चितिघन  citighana m.
   total amount of all the members of an arithmetical progression     
            

 
   रूप  rUpa n.
   material form i.e. the organized body  
   दुष्कृत  duSkRta adj.
   badly arranged or organized or applied   
   अव्यय  avyaya n.
   member or corporeal part of an organized body     
            

Wilson

English

 रूप r. 10th cl. (रूपयति) To form,  to express form,  to represent
shape either to the eye or the understanding.
With नि prefixed, 
1 To discuss,  to investigate.
2 To explain,  to describe,  to declare,  to expound.

 रूप
mfn.
   (-पः-पा-पं) Like,  resembling,  (in composition,  as
पितृरूपः पुत्त्रः a son like his father.)
n.
  (-पं)
1 Natural property or disposition nature.
2 Beauty.
3 Form,  figure.
4 Appearance,  semblance.
5 Cattle generally,  flocks and herds,  &c.
6 A verse.
7 Declension,  conjugation,  the inflection of nouns or verbs.
8 A play,  a dramatic poem. 
9 Acquiring familiarity with any book or authority by frequent perusal, 
learning by heart or rote.
10 An image,  a figure,  a reflection or resemblance of any real object.
11 Colour,  form,  any object of vision. 
12 (In arithmetic, ) Discrete or distinct quantity,  an entire number.
13 Known quantity,  whence the first syllable Rū is used in algebra to
express the same.
E.
  रूप to express form,  aff.
   क,  or रु to sound,  Uṇādi aff.
  
प,  and the radical vowel made long.

Apte

English

रूप [rūpa],  a.
  =
  अनुरूप q. v.  (शक्तीश्च ... करवालांश्च ... स्वदेहरूपाण्या- दाय गदाश्चोग्रप्रदर्शनाः Mb.
 *  1.3.49.

रूपम् [rūpam],  [रूप् क भावे अच् वा Uṇ.*
  3.28]

Form,  figure,  appearance
 विरूपं रूपवन्तं वा पुमानित्येव भुञ्जते Pt.*
  1.143
 so सुरूप,  कुरूप &c.
 

Form or the quality of colour (one of the 24 guṇas of the Vaiśeṣikas)
 चर्क्षुर्मात्रग्राह्यजातिमान् गुणो रूपम् Tarka K
 (it is of six kinds: शुक्ल,  कृष्ण,  पीत,  रक्त,  हरित,  कपिल,  or of seven,  if चित्र be added).

Any visible object or thing.

A handsome form or figure,  beautiful form,  beauty,  elegance,  grace
 मानुषीषु कथं वा स्यादस्य रूपस्य संभवः Ś.*
  1.25
 विद्या नाम नरस्य रूपमधिकम् Bh.*
  2.2
 रूपं जरा हन्ति &c.
 

Natural state or condition,  nature,  property,  characteristic,  essence
 circumstances (opp.  to 'time' and 'place')
 देशं रूपं च कालं च व्यवहारविधौ स्थितः Ms.*
  8.45.

Mode,  manner.

A sign,  feature.

Kind,  sort,  species.

An image,  a reflected image.

Similitude,  resemblance.

Specimen,  type,  pattern. 

An inflected form,  the form of a noun or a verb derived from inflection (declension or conjugation).

The number one,  an arithmetical unit.

An integer.

A drama,  play
 see रूपक.

Acquiring familiarity with any book by learning it by heart or by frequent recitation. 

Cattle.

A sound,  a word.

A known quantity.

A beast.

A verse.

A name.

The white colour.

A particular coin (as a rupee)
 कस्यचिद् गृहे चोरयित्वा रूपाभिग्राहितो बद्धः Dk.*
  2.4.

Silver
 मसारगल्वर्कसुवर्णरूपैः Mb.
 *  7.16.54. (रूप is frequently used at the end of comp.
  in the sense of 'formed or composed of',  'consisting of',  'in the form of',  'namely'
 having the appearance or colour of',  तपो- रूपं धनम्
 धर्मरूपः सखा &c.
 ). m.
   -पः a deer. Comp.
   -अधिबोधः the perception of form or colour of any object by the senses. -अक्षिग्राहित a.
  caught in the act,  caught red-handed. -अस्त्रः Cupid. -आजीवा,  -जीवना a harlot,  prostitute,  courtezan
 रूपाजीवाश्च वादिन्यो वणिजश्च महाधनाः Rām
 रूपाजीवाः स्नानप्रघर्षशुद्धशरीराः Kau. A.
 1.2.-आवली a list or series of variations of grammatical forms. -आश्रय a.
  exceedingly beautiful
 त्वष्टा रूपाश्रयं रथम् Bhāg.*
  4.15.17. -इन्द्रियम् the organ which perceives form and colour,  the eye. -उच्चयः a collection of lovely forms
 रूपोच्चयेन मनसा विधिना कृता नु Ś.*
  2.1.-उपजीवनम् the gaining a livelihood by a beautiful form
 रङ्गावतरणं चैव तथा रूपोपजीवनम् Mb.
 *  12.294.5. (com.  रूपोपजीवनं जलमण्डपिकेति दाक्षिणात्येषु प्रसिद्धम् । यत्र सूक्ष्म- वस्त्रं व्यवधाय चर्ममयैराकारै राजामात्यादीनां चर्या प्रदर्श्यते). -कारः,  -कृत् m.
  a sculptor
 रूपकारो$पि शस्त्रेण क्रीडयैवोल्लिलेख ताम् Ks.*
  37.8.9. -गुणः the quality of colour
 वायोरपि विकुर्वाणाद्विरोचिष्णु तमोनुदम् । ज्योतिरुत्पद्यते भास्वत्तद्रूपगुणमुच्यते Ms.*
  1.77. -ग्रहः the eye. -ज्ञ a.
  perceiving forms,  distinguishing visible objects
 त्वं तु प्रत्यक्षदर्शी च रूपज्ञश्च महा- भुजः Mb.
 *  14.6.2. -तत्त्वम् inherent property,  essence.-तर्कः an assay-master or inspector of mint (?). -धरa.  of the form of,  disguised as
 जुगोप गोरूपधरामिवोर्वीम् R.*
  2.3.

धारिन् having a form or shape.

Possessed of beauty,  lovely. (m.  ) an actor. -ध्येयम् beuaty. -नाशनः an owl. -परिकल्पना the assuming of a shape
 Rām.  -भागानुबन्धः the addition of a fraction to a unit. -भागापवादः the subtraction of a fraction from a unit. -भेदः (in gram.
  ) diversity of phonetic form or sound. -लावण्यम् exquisiteness of form,  elegance.-विपर्ययः disfigurement,  morbid change of bodily form.  -विभागः the dividing of an integer number into fractions. -शालिन् a.
  beautiful. -संपद्,  -संपत्तिः f.
  perfection or excellence of form,  richness of beauty,  superb beauty
 उदपादि चास्या रूपसंपदा आविर्भूतविस्मयस्य तस्य मनसि K.

Apte 1890

English

 रूपं [रूप्-क भावे अच् वा] 1 Form,  figure,  appearance
 विरूपं रूपवंतं वा पुमानित्येव भुंजते Pt. 1. 143
 so सुरूप,  कुरूप. 
2 Form or the quality of colour (one of the 24 guṇas of the Vaiśeṣikas)
 चक्षुर्तात्रग्राह्यजातिमान् गुणो रूपं Tarka K
 (it is of six kinds: 
शुक्ल,  कृष्ण,  पीत,  रक्त,  हरित,  कपिल,  or of seven,  if चित्र be added). 
3 Any visible object or thing. 
4 A handsome form or figure,  beautiful form,  beauty,  elegance,  grace
 मानुपीषु कथं वा स्यादस्य रूपस्य संभवः Ś. 1. 26
 विद्या नाम नरस्य रूपमधिकं Bh. 2. 20
 रूपं जरा हंति &c. 
5 Natural state or condition,  nature,  property,  characteristic,  essence. 
6 Mode,  manner. 
7 A sign,  feature. 
8 Kind,  sort,  species 
9 An image,  a reflected image. 
10 Similitude,  resemblance. 
11 Specimen,  type,  pattern. 
12 An inflected form,  the form of a noun or a verb derived from inflection (declension or conjugation). 
13 The number one,  an arithmetical unit. 
14 An integer. 
15 A drama,  play,  see रूपक. 
16 Acquiring familiarity with any book by learning it by heart or by frequent recitation. 
17 Cattle. 
18 A sound,  a word. 
19 A known quantity. 
20 A beast. 
21 A verse. 
22 A name. 
23 The white colour. (रूप is frequently used at the end of comp. in the sense of ‘formed or composed of, ’ ‘consisting of, ’ ‘in the form of, ’ ‘namely
’ ‘having the appearance or colour of, ’ तपोरूपं धनं
 धर्मरूपः सखा &c.). 
Comp. 
अधिबोधः the perception of form or colour of any object by the senses. 
अभिग्राहित a. caught in the act,  caught red-handed. 
अस्रः Cupid. 
आजीवा a harlot,  prostitute,  courtezan. 
आश्रयः an exceedingly beautiful person. 
इंद्रियं the organ which perceives form and colour,  the eye. 
उच्चयः a collection of lovely forms
 Ś. 2. 9. 
कारः,  
कृत् m. a sculptor. 
ग्रहः the eye. 
ज्ञ a. perceiving forms,  distinguishing visible objects. 
तत्त्वं inherent property,  essence. 
धर a. of the form of,  disguised as
 जुगोप गोरूपधरामिवोर्मीम् R. 2. 3. 
धारिन् a. {1} having a form or shape. {2} possessed of beauty,  lovely. (
m.) an actor. 
नाशनः an owl. 
भागानुबंधः the addition of a fraction to a unit. 
लावण्यं exquisiteness of form,  elegance. 
विपर्ययः disfigurement,  morbid change of bodily form. 
शालिन् a. beautiful. 
संपद्,  
संपत्तिः f. perfection or excellence of form,  richness of beauty,  superb beauty
 उदपादि चास्या रूपसंपदा आविर्भूतविस्मयस्य तस्य मनसि K. 

Monier Williams Cologne

English

 रूप॑ n.
  (perhaps connected with वर्प,  वर्पस्
 ifc.  f.
 (आ),  rarely (ई)) any outward appearance or phenomenon or colour (often pl.
 ),  form,  shape,  figure,  RV.
   &c.
   &c.
   (रूपेण ifc.  in the form of 
 रूपम्-√ कृ or √ भू,  to assume a form
 often ifc.  =
  ‘having the form or appearance or colour of’,  ‘formed or composed of’,  ‘consisting of’,  ‘like to’
 sometimes used after an adj.
  or p.
 p.
  to emphasize its meaning or almost redundantly cf.
   घोर-र्°
 or connected with a verb,  e.g. पचति-रूपम्,  he cooks very well cf.
   Pāṇ.
  viii,  1,  57)

 dreamy or phantom shapes (pl. ),  VS.
 
 ŚBr.

 handsome form,  loveliness,  grace,  beauty,  splendour,  RV.
   &c.
   &c.
  

 nature,  character,  peculiarity,  feature,  mark,  sign,  symptom,  VS.
  &c.
   &c.
  

 likeness,  image,  reflection,  Mn.
  
 Kathās.

 circumstances (opp.  to ‘time’ and ‘place’),  Mn.
   viii,  45

 sort,  kind,  R.
 
 Suśr.

 mode,  manner,  way,  Kap.
  

 (ifc. ) trace of R.
 

 a single specimen or exemplar (and therefore a term for the number ‘one’),  VarBṛS.
 
 Gaṇit.

 a partic.  coin (prob. a rupee),  VarBṛS.
 

 a show,  play,  drama,  Daśar.
 

 (in alg.
 ) the arithmetical unit

 (pl. ) integer number

 known or absolute number,  a known quantity as having specific form (and expressed by रू i.e. first syllable of रूप),  IW.
   182

 (in gram.
  ) any form of a noun or verb (as inflected by declension or conjugation),  Pāṇ.
  i,  1,  68 &c.
  

 (in phil.
 ) the quality of colour (one of the 17 or 24 Guṇas of the Vaiśeṣikas),  IW.
   68

 (with Buddhists) material form i.e. the organized body (as one of the 5 constituent elements or Skandhas),  Dharmas.
  22
 MWB.
  109

 (in dram. ) a reflection or remark made under partic.  circumstances when the action is at its height (गर्भे),  Bhar.
 
 Daśar.
  &c.
  

 (only L.
 ) cattle

 a beast

 a sound,  word

 rereading a book (=  ग्रन्थावृत्ति)

 रूप॑ m.
  a word of unknown meaning,  AV.
   xviii,  3,  40

 (pl. ) N.
  of a people,  MBh.
  

 रूप॑ m.
  or n.
  N.
  of a place (v.l. रूम),  Cat.
 

Monier Williams 1872

English

 रूप,  अम्,  n. (according to Uṇādi-s. III. 28. fr.
rt. 1. रु,  but probably fr. a base रूप् for रोप्,  Caus.
of rt. 1. रुह्
 at the end of an adj. comp. the fem.
ends in आ),  any outward appearance or phenomenon, 
form,  figure,  shape,  (रूपं कृ,  to assume a form)
any object of vision or visible object (as colour &c.)
reflected form,  image,  representation,  similitude,  re-
semblance,  semblance
 the form of a noun or verb
&c. (in grammar),  an inflected form by declension
or conjugation
 a beautiful appearance,  handsome form, 
mien,  or figure,  shapeliness,  beauty,  elegance,  grace
natural state or condition,  natural disposition,  nature, 
essence,  property,  character,  characteristic,  peculiarity, 
feature,  sign,  symptom
 kind,  sort,  species
 mode, 
manner
 a single specimen,  type,  copy,  pattern, 
original,  exemplar
 discrete quantity,  the number
one,  the arithmetical unit
 integer number,  (in this
sense said to be plur.)
 known or absolute number, 
a known quantity (expressed in algebra by the first
syllable रू)
 a particular coin,  (probably) a rupee [cf.
रूपक,  रूप्य]
 a drama,  play,  dramatic compo-
sition
 (according to native lexicographers रूप has
also the following meanings),  cattle,  a herd of cattle
= मृग,  a beast
 = शब्द,  sound,  word
 a Śloka, 
verse
 = ग्रन्थावृत्ति,  acquiring familiarity with
any book by frequent recitation or learning by heart
(अस्),  m. a proper N.
 (अस् or अम्),  m. n. (?) ,  N. of
a place
 (आ),  f.,  N. of a river. रूप is frequently
used in compounds in the sense ‘formed of, ’ ‘com-
posed of, ’ ‘consisting of, ’ ‘having the figure or
appearance of, ’ ‘in the form of, ’ ‘having the same
form or colour as, ’ ‘like to’ (especially at the end of
adj. comps.,  e. g. मनोज्ञ-रूपा स्त्री,  a beautifully-
formed woman
 अन्-आचार-रूप,  of an unusual ap-
pearance
 अशोक-रूप,  having the colour of the
Aśoka,  Aśoka-coloured
 sometimes used almost re-
dundantly,  cf. घोर-र्°).
—रूप-कर्तृ,  ता,  m.
‘maker of forms or figures, ’ N. of Viśva-kṛt.
—रू-
प-कार,  अस्,  m. a maker of images,  sculptor.
—रू-
प-कृत्,  त्,  त्,  त्,  making forms or figures
 (त्),  m.
epithet of Tvaṣṭṛ (Ved.)
 a sculptor.
—रूप-गो-
स्वामिन्,  ई,  m.,  N. of an author.
—रूप-ग्रह,  अस्, 
आ,  अम्,  apprehending forms,  perceiving colours
 (अस्), 
m. the eye.
—रूप-चिन्ता-मणि,  इस्,  m.,  N. of a
work.
—रूप-जीव for रूपाजीव,  q. v.
—रूप-
ज्ञ,  अस्,  आ,  अम्,  knowing forms,  perceiving or recog-
nising shapes,  distinguishing or discriminating visible
objects (as colours &c.).
—रूप-तत्त्व,  अम्,  n.
‘reality of form, ’ inherent property,  natural dispo-
sition,  nature,  essence.
—रूप-तम,  अस्,  आ,  अम्, 
Ved. having most form or colour.
—रूप-तस्,  ind.
according to form,  by shape,  in form.
—रूप-ता, 
f. or रूप-त्व,  अम्,  n. the state of being formed
or composed of (often at the end of comps.,  e. g.
दुःख-रूप-ता,  the consisting of pain).
—रूप-
धर,  अस्,  आ,  अम्,  having the form or shape of, 
being of the colour of (at the end of a comp.,  e. g.
गो-रूप-धर,  cow-shaped
 cf. काम-र्°)
 (अस्), 
m.,  N. of a king.
—रूप-धातु,  उस्,  m. the element
of form,  original seat or region of form (with Bud-
dhists
 the other two elements being काम-ध्°, 
q. v.,  and अरूप-ध्°,  ‘the element of formlessness’).
—रूपधारि-त्व,  अम्,  n. the power of assuming
any form or shape.
—रूप-धारिन्,  ई,  इणी,  इ,  bear-
ing a form,  assuming a shape
 endowed with a good
figure,  possessed of beauty.
—रूप-धृक् or रूप-
धृत्,  त्,  त्,  त् (see धृक्,  p. 459),  having the form
or shape of,  resembling (at the end of a comp., 
e. g. कपि-रूप-धृत्,  monkey-shaped
 cf. विवि-
ध-र्°).
—रूप-धेय,  अम्,  n.,  Ved. form,  external
appearance
 [cf. नाम-धेय।]
—रूप-नयन, 
अस्,  m.,  N. of a commentator.
—रूप-नारायण, 
अस्,  m.,  N. of an author.
—रूप-नाशन,  अस्,  m.
‘form-destroying, ’ an owl.
—रूप-प,  आस्,  m. pl., 
N. of a people.
—रूप-पति,  इस्,  m.,  Ved. ‘lord of
forms, ’ epithet of Tvaṣṭṛ.
—रूप-पुर,  अम्,  n., 
N. of a town.
—रूप-भागानुबन्ध (°ग-अन्°), 
अस्,  m. the addition of a fraction to a unit.
—रूप-
भागापवाह (°ग-अप्°),  अस्,  m. the deduction of a
fraction from a unit.
—रूप-भृत्,  त्,  त्,  त्,  having
form or beauty.
—रूप-भेद,  अस्,  m. diversity of
form,  variety of manifestations
 (अम्),  n.,  N. of a Tantra
work.
—रूप-मञ्जरी,  f.,  N. of a woman
 of a
work on medicine.
—रूप-मात्र,  अम्,  n. only
beauty.
—रूप-माला,  f.,  N. of a grammatical work
(ई),  ? f.,  N. of a metre,  four times — -.
—रूप-यौवन-वत्,  आन्,  अती,  अत्,  possessing beauty
and youth.
—रूप-रत्नाकर (°न-आक्°),  अस्,  m., 
N. of a work.
—रूप-लता,  f.,  N. of a princess.
—रूप-लावण्य,  अम्,  n. beauty of form,  elegance, 
loveliness.
—रूप-वत्,  आन्,  अती,  अत्,  having form or
colour,  possessing shape or figure,  possessed of body, 
formed,  embodied,  bodily,  corporeal
 having a beauti-
ful form or figure,  handsomely formed,  handsome, 
beautiful,  lovely,  graceful
 having the form or ap-
pearance of (at the end of comps.)
 (अती),  f. a
handsome or beautiful woman
 N. of various women
of a river.
—रूप-वाहिक,  आस्,  m. pl.,  N. of a people, 
(also read रूप-वासिक।)
—रूप-विपर्यय,  अस्, 
m. a morbid change of bodily form.
—रूप-विभा-
ग,  अस्,  m. the portioning of an integer number.
—रूप-शस्,  ind.,  Ved. in various forms,  according
to different formations.
—रूप-शालिन्,  ई,  इनी,  इ,  pos-
sessing form or figure,  possessed of beauty,  hand-
some,  beautiful.
—रूप-शिखा,  f.,  N. of a daughter
of the Rākṣasa Agni-śikha.
—रूप-समृद्ध, 
अस्,  आ,  अम्,  Ved. perfect in form
 perfectly beautiful.
—रूप-समृद्धि,  इस्,  f. perfection of form,  a
suitable form.
—रूप-सम्पत्ति,  इस्,  or रूप-सम्-
पद्,  त्,  f. perfection or excellence of form,  beauty, 
handsomeness,  elegance.
—रूप-सिद्धि,  इस्,  m. a
proper N.
—रूप-सेन,  अस्,  m.,  N. of a Vidyā-
dhara
 of a king.
—रूप-स्थ,  अस्,  आ,  अम्,  ‘being
in form, ’ having form or figure.
—रूप-हानि,  इस्, 
f. loss of form,  (in the Nyāya one of the seven pre-
ventives of classification.)
—रूपाजीव (°प-आज्°),  अस्, 
आ,  अम्,  making a living by beauty of form,  living
by prostitution
 (आ),  f. a harlot,  prostitute.
—रू-
पाधिबोध (°प-अध्°),  अस्,  m. the perception of
form or of any visible object (by the senses).
—रूपा-
वचर (°प-अव्°),  आस्,  m. pl.,  N. of a class of gods
(with Buddhists)
 [cf. कामावचर।]
—रूपावली
(°प-आव्°),  f. a string of inflections,  series of varia-
tions of form through declension and conjugation, 
&c.
—रूपाश्रय (°प-आश्°),  अस्,  m. a reposi-
tory or receptacle of beauty,  an exceedingly hand-
some person.
—रूपास्त्र (°प-अस्°),  अस्,  m. ‘having
beauty for a weapon, ’ Kāma-deva,  the god of love.
—रूपेन्द्रिय (°प-इन्°),  अम्,  n. the organ of form, 
the organ which perceives form and colour,  the eye.
—रूपेश्वर (°प-ईश्°),  अस्,  m.,  N. of a particular
god
 (ई),  f.,  N. of a goddess.
—रूपोपजीवन (°प-
उप्°),  अम्,  n. the gaining a livelihood by a handsome
figure.
—रूपोपजीविन् (°प-उप्°),  ई,  इनी,  इ,  gaining
a livelihood by means of a handsome form.

Macdonell

English

 रूप rūpá,  n.
  appearance,  colour (esp. pl.
 ),  🞄form,  shape
 dream or phantom shapes (pl. 
 🞄V.)
 likeness,  image,  reflexion
 grammatical 🞄form,  derivative
 handsome form,  beauty,  🞄comeliness
 phenomenon
 sign,  indication,  🞄token,  symbol,  manifestation
 characteristic,  🞄property,  nature
 circumstances (opp. time 🞄or place) sort,  kind
 trace of (—°)
 single 🞄specimen
 drama
 —° a.
  having a (beautiful 🞄etc.) form
 having the from,  appearance,  or 🞄colour of,  resembling
 formed or consisting 🞄of,  in the form of,  that is to say
 often —° w. 🞄an a.
  or pp. emphasizing its mg.,  but frequently 🞄also pleonastic: in.  rupeṇa,  in the 🞄form of (—°)
 -ṃ kṛ,  assume a form
 — the 🞄form of (nm. ,  g.,  a.
 ,  or —°).

Benfey

English

 रूप रूप (probably from रूप्,  an old
form of रोप्,  in रोपय,  the Caus. of
रुह्),  n.
 
 1. Natural state or condition. 
 2. State,  Pañc. 137,  19.
 3. Form, 
Vikr. d. 9
 figure,  Chr. 17,  28
 kind, 
Pañc. 21. 25.
 4. Appearance.
 5.
An image.
 6. Beauty,  Pañc. iii. d.
239.
 7. Colour,  Bhāṣāp. 2. 99.
 8. A
play,  a dramatic poem. 
 -- Comp.
 
अ-, 
adj.
 ,  f.
  पा,  disfigured,  Rām.  2,  23,  43.
अति-, 
 I. n.
  beauty,  Lass. 37,  5.
 II.
adj.
  beautiful,  Rām.  3,  23,  16.
अन्य-, 
 I. n.
  another shape,  Kathās. 13,  172.
 II. adj.
 ,  f.
  पा,  having another
shape,  Kathās. 12,  195.
अन्-एक-,  adj.
 , 
f.
  पा,  having manifold forms,  Hit. ii.
d. 174.
अश्र-,  adj.
  having the shape
of a horse,  Pañc. 258,  23.
काम-, 
 I.
n.
  a shape changing as one lists,  MBh.
1,  6077.
 II. adj.
 ,  f.
  पा,  taking any or
every shape at will,  Megh. 6.
 III. m.
 
sing. and pl. the name of a country, 
Ragh. 4,  83. किंरूप,  i. e.
किम्-,  adj.
 
of what shape,  Pañc. 258,  13. See
कु-,  जात- (vb. जन्), 
 I. n.
  gold,  Nal.
1,  19.
 II. adj.
  golden,  MBh. 14,  190.
तथा-,  adj.
 ,  f.
  पा,  having such a
shape,  Pañc. 44,  20.
गर्भ-,  adj.
 
child-like,  Utt. Rāmac. 168,  3.
देश-, 
n.
  suitableness,  MBh. 12,  3961.
नष्ट-, 
adj.
  disappeared,  MBh. 3,  2604.
नाना-, 
 I. n.
  pl. many shapes,  Rām.  3,  1,  21
Gorr.
 II. adj.
  having many shapes, 
different,  Man.  9,  38.
पद्म-,  adj.
 ,  f.
 
पा,  having the colour of a lotus,  MBh.
3,  14404. पुंरूप,  i. e.
पुंस्-,  n.
  the
shape of a man,  Kathās. 39,  175.
पूर्व-, 
 I. n.
  symptom of occurring
disease,  Suśr. 1,  127,  12.
 II. adj.
 ,  f.
  पा, 
having its former shape,  Lass. 72,  13.
प्राप्त-,  adj.
  1. handsome. 2. learned, 
wise. 3. suitable,  Daśak. in Chr. 198, 
5.
भर्य-,  adj.
 ,  f.
  पा,  good,  Rām.  3, 
52,  14.
युक्त-,  adj.
  suitable,  Śāk. d.
12.
वि-, 
 I. adj.
  1. deformed,  Pañc.
i. d. 159. 2. unusual. 3. wicked, 
Pañc. 213,  23.
 II. n.
  1. difference of
nature. 2. deformity,  Cāṇ. 73 in
Berl. Monatsb. 1864,  411
 monstrous
shape.
 III. f.
  पा,  the wife of Yama.
विश्व-, 
 I. adj.
  taking all forms,  omni-
present.
 II. m.
  Viṣṇu.
स-,  adj.
 
like,  resembling.
संकल्प-,  adj.
  con-
formable to one's wish.
स्व-, 
 I. n.
  1.
one's own shape,  Chr. 62,  51. 2. natural
condition,  nature,  Pañc. 145,  16. 3.
natural and obvious purpose. 4. kind.
 II. adj.
  1. of like character,  Vedāntas.
in Chr. 217,  5. 2. like,  similar,  suitable, 
Lass. 35,  12. 3. pleasing,  Lass. 20,  11.
4. wise. आत्मस्ररूप,  i. e.
आत्मन्-स्व-, 
adj.
  true (just as it happened),  Pañc.
43,  12.
स्त्रि-स्व-,  adj.
  having the body
of a female,  Chr. 61,  45.
हृष्ट-, 
adj.
 ,  f.
  पा,  having the hair of the body
erect with pleasure,  Chr. 60,  33.

Hindi

सुंदर रूप

Apte Hindi

Hindi

रूपम्
नपुं*
   - "रूप् + क,  भावे अच्  "
"शक्ल,  आकृति,  सूरत "

रूपम्
नपुं*
   - -
रूप या रंग का प्रकार (वैशेषिकों के चौबीस गुणों में एक

रूपम्
नपुं*
   - -
कोई भी दृश्य पदार्थ या वस्तु

रूपम्
नपुं*
   - -
"मनोहर रूप या आकृति,  सुन्दर सूरत,  सौन्दर्य,  लावण्य,  लालित्य "

रूपम्
नपुं*
   - -
"स्वाभाविक स्थिति या दशा,  प्रकृति,  गुण,  लक्षण,  मूलतत्त्व"

रूपम्
नपुं*
   - -
"ढंग,  रीति"

रूपम्
नपुं*
   - -
"चिह्न,  चेहरा-मोहरा"

रूपम्
नपुं*
   - -
"प्रकार,  भेद,  जाति"

रूपम्
नपुं*
   - -
"प्रतिबिम्ब,  प्रतिच्छाया"

रूपम्
नपुं*
   - -
"सादृश्य,  समरूपता"

रूपम्
नपुं*
   - -
"नमूना,  प्रकार,  बनत"

रूपम्
नपुं*
   - -
"किसी क्रिया या संज्ञा का व्युत्पन्न रूप,  विभक्ति या लकार के चिह्न से युक्त रूप"

रूपम्
नपुं*
   - -
"‘एक की संख्या,  गणित की एक इकाई "

रूपम्
नपुं*
   - -
पूर्णांक

रूपम्
नपुं*
   - - "नाटक,  खेल"
"तुमुन् के साथ)मर्तुमपि न लभ्यते,  नाधर्मो लभ्यते कर्तुं लोके वैद्याधरे(संज्ञा शब्दों के साथ प्रयुक्त होकर 'लभ्' के अर्थों में तदनुकूल परिवर्तन हो जाता है।"

रूपम्
नपुं*
   - -
किसी ग्रंथ को बार बार पढ़ कढ़ कर या कंठस्थ करके पारंगत होने की क्रिया

रूपम्
नपुं*
   - -
मवेशी

रूपम्
नपुं*
   - -
"ध्वनि,  शब्द"

Shabdartha Kaustubha

Kannada

रूप
पदविभागः - > नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः - > ಸೌಂದರ್ಯ /ಲಾವಣ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಆಕಾರ
निष्पत्तिः - > "अच्" (५-२-१२७)
व्युत्पत्तिः - > रूपमस्यास्ति
प्रयोगाः - > "मानुषीषु कथं वा स्यादस्य रूपस्य सम्भवः"
उल्लेखाः - > शाकु० १-२२
रूप
पदविभागः - > नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः - > ಆಕಾರ
प्रयोगाः - > "रूपमप्रतिविधानमनोज्ञं प्रेम कार्यमनपेक्ष्य विकासि"
उल्लेखाः - > माघ० १०-३७
रूप
पदविभागः - > नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः - > ಸ್ವಭಾವ
रूप
पदविभागः - > नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः - > ಬಿಳುಪು ಹಸುರು ಕೆಂಪು ಮೊದಲಾದ ಬಣ್ಣ /ತಾರ್ಕಿಕರು ಹೇಳಿರುವ ೨೪ ಗುಣಗಳಲ್ಲೊಂದು
प्रयोगाः - > "चक्षुर्मात्रग्राह्यो गुणो रूपम्"
उल्लेखाः - > त० सं०
विस्तारः - > ಇದು ಶುಕ್ಲ,  ನೀಲ,  ಪೀತ,  ರಕ್ತ,  ಹರಿತ,  ಕಪಿಶ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಗಳೆಂದು ೭ ವಿಧ.
रूप
पदविभागः - > नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः - > ಸೌಂದರ್ಯ /ಸೊಬಗು
रूप
पदविभागः - > नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः - > ದೃಶ್ಯಕಾವ್ಯ /ನಾಟಕ ಮೊದಲಾದ ರೋಪಕ
रूप
पदविभागः - > नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः - > ಶ್ಲೋಕ /ಪದ್ಯ
रूप
पदविभागः - > नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः - > ಪಶು
रूप
पदविभागः - > नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः - > ಶಬ್ದ /ಪದ (ಸುಬಂತ ಅಥವಾ ತಿಗಂತ)
रूप
पदविभागः - > नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः - > ಗ್ರಂಥದ ಆವೃತ್ತಿ /ಕಂಠಸ್ಥವಾಗುವಂತೆ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಓದುವುದು
विस्तारः - > "रूपं स्वभावे सौन्दर्ये नाणके पशुशब्दयोः । ग्रन्थावृत्तौ नाटकादावाकारश्लोकयोरपि" - विश्व०
रूप
पदविभागः - > नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः - > ತತ್ತ್ವ /ಲಕ್ಷಣ /ನಿಜಸ್ವರೂಪ
प्रयोगाः - > "क्षणे क्षणे यन्नवतामुपैति तदेव रूपं रमणीयतायाः"
उल्लेखाः - > माघ० ४-१७
विस्तारः - > "रूपं तत्त्वं सतत्त्वं च स्वरूपं च सलक्षणम्" - वैज०
रूप
पदविभागः - > नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः - > ರಜತಲೋಹ /ಬೆಳ್ಳಿ
विस्तारः - > "दुर्वर्णं पुंसि वा रूप्यं रूपं रौप्यं यवीयसम्" - कल्पद्रु०
रूप
पदविभागः - > नपुंसकलिङ्गः
कन्नडार्थः - > ನಾಣ್ಯ
विस्तारः - > "रूपमाकारसौन्दर्यनाणकेष्वपि" - त्रिकाण्ड०

L R Vaidya

English

 rUpa {% n. %} 1. Form,  shape,  रूपं शूर्पणखा नाम्नः सदृशं प्रत्यपद्यत R.xii.38
a handsome form,  beauty,  elegance,  विद्या नाम नरस्य रूपमधिकं प्रच्छन्नगुप्तं धनम् Bhartr.ii.20
the quality of colour which is of seven kinds (in Nyāya phil.),  (चक्षुर्मात्रग्राह्यो गुणो रूपम् T.S.)
any visible object,  a thing
similitude,  resemblance,  image
natural condition or disposition,  nature,  essence,  characteristic
sign,  symptom
kind,  species
type,  pattern
arithmetical unit,  integer (in math.)
a play,  a dramatic composition
 See under रूपक
cattle
a sound,  a word
acquiring familiarity with any book by frequent recitation
an affix to nouns and adjectives meaning,  ‘having the figure or appearance of, ’ ‘consisting of, ’ ‘namely’
the form of a noun or verb inflected by declension or conjugation (in gram.).

भूतसङ्ख्या

Sanskrit

१,  अंशुमान्,  अचला,  अब्ज,  अमृतांशु,  अवनि,  आदि,  आस्य,  इन्दु,  इला,  उडुपति,  उर्वरा,  उर्वी,  ऋक्षेश,  एक,  एणधर,  औषधीश,  क,  कलाधर,  कलि,  कु,  कुमुदाकरप्रिय,  क्षपाकर,  क्षमा,  क्षिति,  क्षोणि,  क्षोणी,  क्षमा,  गो,  गोत्र,  गोत्रा,  ग्लौ,  चन्द्र,  चन्द्रमस्,  जगती,  जैवातृक,  ज्या,  तनु,  दाक्षायणीप्राणेश,  धरणी,  धरा,  धरित्री,  नायक,  निशाकर,  निशेश,  पितामह,  पृथिवी,  पृथ्वी,  प्रालेयांशु,  ब्रह्मा,  भुवन्यु,  भू,  भूमि,  मही,  मुख,  मृगलाञ्छन,  मृगाङ्क,  मेदिनी,  रजनीकर,  रजनीश,  रात्रिप,  रात्रीश,  रुग्ण,  रूप,  लपन,  वक्त्र,  वदन,  वसुधा,  वसुन्धरा,  वाक्,  विधु,  विरञ्चि,  विश्वम्भरा,  शशधर,  शशभृत्,  शशलाञ्छन,  शशाङ्क,  शशि,  शशी,  शीतकर,  शीतकिरण,  शीतद्युति,  शीतमयूख,  शीतरश्मि,  शीतांशु,  शुभ्रभानु,  श्वेत,  श्वेतांशु,  सितरश्मि,  सुधांशु,  सोम,  स्थिरा,  हरिणधृत्,  हरिणाङ्क,  हिमकर,  हिमगु,  हिमरश्मि,  हिमांशु

Bopp

Latin

 रूप n. (ut videtur,  a r. रुह् crescere,  Caus. रोपयामि)
1) for-
ma. H. 2. 5.
2) pulchritudo. SA. 2. 18.
3) natura,  indo-
les.

Anekartha-Dvani-Manjari

Sanskrit

दुर्भर
क्ली
दुर्भर,  रूप,  मूर्त
कुः स्थाने समरे मत्स्ये रूपमूर्ते च दुर्भरे ।
verse 3.1.1.31
page 0015

Edgerton Buddhist Hybrid

English

 -rūpa used as quasi-suffix,  in emphasizing sense prescribed by Pāṇ. 〔5.3.66〕 praśaṃsāyāṃ rūpam: ko nāma śaktaḥ pratikartu tubhyam udyuktarūpo bahukalpakoṭyaḥ SP 〔119.4〕 (vs),  who pray could imitate you,  (even) if he exerted himself greatly for many crores of kalpas?
 … prītisaumanasyajātaḥ śīghraṃ-śīghraṃ tvaramāṇarūpo rājānaṃ … adhyabhāṣata LV 〔132.5〕 (prose),  in great haste
 naiva tvayā kupuruṣa śrutapūrvarūpaṃ Mv 〔i.130.9〕 and 13 (vs),  base man,  you have never before heard at all (= śrutapūrvam,  with emphasis
 wrongly Senartʼs note).

Indian Epigraphical Glossary

English

 rūpa (HRS),  according to the Arthaśāstra,  (1) a subsidiary
charge in excess of the prescribed fines
 (2) a charge upon
mines and upon imported salt. See Ghoshal,  H. Rev. Syst.,  pp.
94,  106.
(IE 8-8
 EI 20,  21),  currency or coins
 name of a
silver coin
 same as rūpya or rūpaka.
(EI 1),  an animal.
(CII 1),  a representation.

 rūpa,  same as rūpaka or rūpyaka (q. v.).

Lanman

English

 rūpá,  n.
	—1. outward look or appearance, 
as well color as form or shape
 Lat.
forma
 form,  48^17,  77^2,  96^12
 rūpaṃ kṛ, 
assume a form,  14^8,  49^6
 (reflected) image, 
62^17
	—2. (like Lat. forma,  and Eng.
shape in shape-ly) good form,  i. e. beauty, 
2^4,  etc.
	—3. appearance,  characteristic
mark,  peculiarity. [cf. varpas: see also
varcas.]

Kridanta Forms

Sanskrit

रूप (रू꣡प꣡ रूपक्रियायाम् - चुरादिः - सेट्)
ल्युट् =  रूपणम्
अनीयर् =  रूपणीयः - रूपणीया
ण्वुल् =  रूपकः - रूपिका
तुमुँन् =  रूपयितुम्
तव्य =  रूपयितव्यः - रूपयितव्या
तृच् =  रूपयिता - रूपयित्री
क्त्वा =  रूपयित्वा
ल्यप् =  प्ररूप्य
क्तवतुँ =  रूपितवान् - रूपितवती
क्त =  रूपितः - रूपिता
शतृँ =  रूपयन् - रूपयन्ती
शानच् =  रूपयमाणः - रूपयमाणा

धातुपाठः (Krishnacharya)

Sanskrit

धातुः:
  रूप्
मूलधातुः:
   रूप
धात्वर्थः:
  रूपक्रियायाम्
गणः:
  चुरादिः
कर्मकत्वं:
  सकर्मकः
इट्त्वं:
  सेट्
उपग्रहः:
  उभयपदी
रूपम्:
  रूपयति-ते

Abhyankara Grammar

English

रूप  (1) word-form which is complete with प्रकृति ( the base ) and प्रत्यय,  i.e. the affix which is attached to it
 cf. रूपनिर्ग्रहश्र्च शब्दस्य नान्तरेण लौकिकं प्रयोगम् M. Bh. on P. I. 1.22 Vārt. 3
 cf. also the usual expression का रूपसिद्धिः in the Mahābhāșya
 cf. M. Bh. on I. 1.51,  1.2.58 etc. 
 the word is also used in the sense of a word-base ( धातु or प्रातिपदिक )
 cf. स्वं रूपं शब्दस्याशब्दसंज्ञा P. I. 1.68
 (2) the word form as characterized by its derivation and properties cf. तस्य रूपान्यत्वे वर्णान्यत्वम् explained as तस्य शब्दस्य अनुग्रदानादिभिः कारणौ रूपभेदे जन्यमाने वर्णभेदः संपद्यते T. Pr. XXII. 2

धातुप्रदीपः

Sanskrit

रूप  रूपक्रियायाम् 
- रूपयति  रूपं पश्यति निरूपयति विरूपयति वस्त्रम्  376

Schmidt Nachtrage zum Sanskrit Worterbuch

German

 रूप 1. n. °Name einer gewissen Steuer,  Kauṭ. 193,  1. 4. — °Prägestempel,  Kalāv. 9,  56. — 2. m. c) Pl. N. pr. eines Volkes,  MBh. 2,  50,  21. — ° = मृग,  H XVI,  76
 XXXI,  24 (= मृगविशेष)
 XXXVIII,  64
 XLI,  29 (= मृग)
 Vās. 144,  2
 246,  4 = *पशु,  wild beast. — Vgl. auch Meyer,  Hindu Tales p. 127,  Anm. 6
 Haravijaya 31,  60 (मृगरूप)
 17,  107 (Komm.)
 Trik. (ed. Bomb.) 118 (Vierfüßler). [Z.] — = ग्रन्थावृत्ति: Bühler,  Indian Studies III,  p. 13 f.
 Pischel,  Schattenspiel p. 9 f.
 BSB. 1906,  490 f.
 1919,  750 ff. 760 f. [Z.]

Sanskrit Tibetan

Tibetan

sku
१) अङ्ग २) आत्मभाव ३) आश्रय ४) काय ५) गात्र ६) गात्रता ७) गात्रत्व ८) चित्र ९) तनुस् १०) देह ११) प्रतिमा १२) बिम्ब १३) मूर्ति १४) रूप १५) वपुस् १६) शरीर १७)

sku yi cha lugs
रूप (?)

ngo bo
१) पौर २) भाव ३) मौल ४) रूप ५) लक्षण ६) वस्तु ७) शील ८) स्वभाव ९) स्वरूप १०) स्वाभाव्य

sku yi cha lugs
रूप (?)

अभिधानचिन्तामणिः

Sanskrit

--source--
 
स्युरुत्तरपदे प्रख्यः प्रकारः प्रतिमो निभः ।
भूतरूपोपमाः काशः संनीप्रप्रतीतः परः ॥ १४६२ ॥
-wordlist-
 
प्रख्य (पुं),  प्रकार (पुं),  प्रतिभ (पुं),  निभ (पुं),  भूत (पुं),  रूप (क्ली),  उपमा (स्त्री),  सङ्काश (पुं),  नीकाश (पुं),  प्रकाश (पुं),  प्रतिकाश (पुं)

अभिधानरत्नमाला

Sanskrit

रूप
रूप,  मृग
रूपं मृगेऽपि विज्ञेयं बभ्रुः स्यान्नकुलेऽपि च ॥ ८१६ ॥
verse 5.1.1.816
page 0094

Mahabharata

English

Rūpa (“form, ” personif.). § 270 (Brahmasabhāv.): II,  11,  438 (in the palace of Brahmán).

शब्दकल्पद्रुमः

Sanskrit

 रूप,  त् क तत्कृतौ । इति कविकल्पद्रुमः ॥
(अदन्त चुरा०-पर०-सक०-सेट् ।) तत्कृतीरूपकरणम् । अरुरूपत् प्रतिमां शिल्पी । प्रति-माया रूपं करोतीत्यर्थः । निपूर्व्वः स्वरूप-कथने । अनुमानं निरूप्यत इत्यनुमानखण्डम् ।इति दुर्गादासः ॥

 रूपं,  क्ली,
   (रूयते कीर्त्त्यते रौतीति वा ।रु + “खष्पशिल्पशष्पेति ।” उणा० ३ । २८ ।इति पः दीर्घश्च । रूपयतीति । रुप् + अच्वा ।) स्वभावः । सौन्दर्य्यम् । नामकम् ।पशुः । शब्दः । ग्रन्थावृत्तिः । नाटकादिः ।आकारः । (यथा,  मनुः । ७ । ७७ ।“तदध्यास्योद्बहेद्भार्य्यां सवर्णां लक्षणान्विताम् ।कुले महति सम्भूतां हृद्यां रूपगुणान्विताम् ॥
”)श्लोकः । इति मेदिनीशब्दरत्नावलीभूरि-प्रयोगाः ॥
 (स्वरूपम् । यथा,  मनुः । ८ । ४५ ।“देशं रूपञ्च कालञ्च व्यवहारविधौ स्थितः ॥
”)शुक्लादिः । नामकस्थाने नाणकम् । इतिनानार्थरत्नमालाविश्वहेमचन्द्राः ॥
 * ॥
 रूपन्तुषोडशविधम् । यथा । ह्रस्वम् १ दीर्घम् २स्थूलम् ३ चतुरस्रम् ४ वृत्तम् ५ शुक्लम् ६कृष्णम् ७ नीलारुणम् ८ रक्तम् ९ पीतम् १०कठिनम् ११ चिक्कणम् १२ श्लक्ष्णम् १३ पिच्छि-लम् १४ मृदु १५ दारुणम् १६ । इति महा-भारते मोक्षधर्म्मः ॥
 * ॥
 तस्य लक्षणं यथा,  --“अङ्गान्यभूषितान्येव केनचिद्भूषणादिना ।येन भूषितवद्भान्ति तद्रूपमिति कथ्यते ॥
”इत्युज्ज्वलनीलमणिः ॥
न्यायमते तत् चक्षुरिन्द्रियग्राह्यम् । द्रव्यादि-प्रत्यक्षकारणम् । चक्षुः सहकारि । शुक्लाद्य-नेकप्रकारम् । जलादिपरमाणुरूपं नित्यम् ।अन्यत्र अनित्यम् । यथा,  --“चक्षुर्ग्राह्यं भवेद्रूपं द्रव्यादेरुपलम्भकम् ।चक्षुषः सहकारि स्याच्छुक्लादिकमनेकधा ।जलादिपरमाणौ तन्नित्यमन्यत् सहेतुकम् ॥
”इति भाषापरिच्छेदः ॥
उत्तरपदस्थरूपादिशब्दस्य उपमानवाचक-त्वम् । यथा,  --“स्युरुत्तरपदे प्रख्यः प्रकारः प्रतिमो निभः ।भूतरूपोपमाः काशः सन्निभः प्रथितः परः ॥
”इति हेमचन्द्रः ॥
अतिशयरूपस्य दोषो यथा,  --उमोवाच ।“रूपातिशयसम्पन्ना नानागुणसमन्विताः ।किमर्थं दुःखिता जाताः कान्तसौख्यविवर्ज्जिताः ॥
ईश्वर उवाच ।दमयन्ती तथा सीता रूपातिशयपारगा ।दुःखिता तेन संजाता कान्तसौख्यविवर्ज्जिता ॥
अहल्या बन्धकी जाता कपिलस्य तु योषिता ।रूपस्य तु प्रभावेण दासी जाता तिलोत्तमा ॥
तस्माद्रपञ्च नेच्छन्ति लक्षणज्ञास्तपोधनाः ।अतिरूपेण स्वल्पायुः पुरुषो योषितोऽपि वा ।अथवा सौख्यहीनस्तु जायते तु महातपे ॥
”इति देवीपुराणे नन्दाकुण्डप्रवेशाध्यायः ॥
तद्बैदिकपर्य्यायः । निर्णिक् १ वव्रिः २ वर्पः ३वपुः ४ अमतिः ५ अप्सः ६ प्सुः ७ अप्नः ८पिष्टम् ९ पेशः १० कृशनम् ११ प्सरः १२अर्ज्जुनम् १३ ताम्रम् १४ अरुषम् १५ शिल्पम्१६ । इति षोडशरूपनामानि । इति वेद-निघण्टौ ३ अध्यायः ॥

वाचस्पत्यम्

Sanskrit

 रूप रूपान्वितकरणे चुरा० उभ०
  सक०
  सेट् । रूपयति तेअरुरूपत् त । नि + प्रमाणोपन्यासेन स्वरूपादिकथने ।

 रूप न०
  रूप--क भावे अच् वा । १ स्वभाव,  २ सौन्दर्य्ये,  ३ पशौ, ४ नाम्नि,  ५ शब्दे,  ६ ग्रन्थावृत्तौ,  ७ दृश्यकाव्ये नाटकादौ८ श्लोके ९ आकारे च मेदि० । शब्दधातूनां विभक्तियोगेन१० निष्पन्नशब्दे,  ११ शुक्लादिवर्णे च १२ तद्गति त्रि०
  ।उत्तरपदस्थः सदृशार्थे त्रि०
  यथा पित्ररूपस्तनय मातृ-रूपा कन्या । १३ एकसंख्यान्विते न०
  “रूपं भजेत् स्यात्परिपूर्त्तिकालः” लीलावती । “एकाव्यक्तं शोधयेदन्य-पक्षात् रूपाण्यन्यस्येतरस्माच्च पक्षादिति” वौजगणितोक्ते१४ अव्यक्तराशिसहचरितव्यक्तसंख्यान्विते च । आकारव-र्णरूपरूपस्य षोडश भेदाः तत्र परिमाणकृता रूपाकारस्यह्रस्वदीर्घथतुरस्ववृत्तेति पञ्च भेदाः । वर्णस्य ग्रक्लकृष्णनीलारुणरक्तषीतेति पञ्च भेदाः स्पर्शकृता आकारभेदाःकठिनचिक्कणश्लक्ष्णपिङ्गलमृदुदारणेति पञ्च भदाः इतिषोडशविधा भा० शा० उक्ताः । वैशेविकनये “चक्षु-र्ग्राह्यं तवेद्रूपं द्रव्यादेरुपलम्भकम् । चक्षुषः महकारिस्यात् शुक्लादिकमनेकधा” भाषा० । तच्च उद्भूतानुद्भूत-भेदेन द्विविधम् “उद्भूतरूपं नयनस्य गोचरः” भागोक्तेःउद्भूतरूपस्यैव प्रत्यक्षविषयता न परमाणुगतानुद्भूतस्य ।तच्च पृथिव्यप्तेजसां गुणः “रूपद्रवत्वप्रत्यक्षयोगि स्यात्प्रथमं त्रिकम” भाषा० उक्तेः । सौन्दर्य्यरूपलक्षणमुज्ज्वल-मणिनोक्तं यथा “अङ्गान्धभूषितान्थेव केनचित् भूषणा-दिना । येन भूषितवद्भान्ति तदूपमिति कथ्यते” ।

क्षीरतरङ्गिणी

Sanskrit

रूप रूपक्रियायाम्
- (अर्थविवरणम्) रूपक्रिया राजमुद्रादिरूपस्य करणम् 
रूपयति,  रूपकम्  रूपदर्शनं वा-निरूपयति,  निरूपणा  372

धातुवृत्तिः

Sanskrit

रूप  (अर्थः)  रूपक्रियायाम्
(अर्थविवरणम्) रूपस्य दर्शनं करणं वा रूपक्रियेति
स्वामी ( रूपयति रूपति ) निरूपयतीत्यनेकार्थत्वाद्विचारणे 388

कृदन्तरूपमाला

Sanskrit

1 {@“रूप रूपक्रियायाम्”@} 2 अदन्तः। 
 ‘रूपक्रिया = राजमुद्रादिरूपस्य करणम्। 
 ‘-- रूपदर्शनम् वा’ इति क्षीरस्वामी। 
 रूपकः-पिका,  रुरूपयिषकः-षिका,  रूपयिता-त्री,  रुरूपयिषिता-त्री
   इत्यादीनि समस्तान्यपि रूपाणि चौरादिकगूरयतिवत् 3 ज्ञेयानि। 
 4 रूप्यम्,  5 इति संज्ञायां क्वुन्। 
 यद्वाऽत्र ‘लिङ्गमशिष्यं लोकाश्रितत्वात् लिङ्गस्य’ इति शाब्दिकमर्यादाश्रयणात् ‘संज्ञायाम्’ 6 इति ण्वुलि स्त्र्यधिकारविहितत्वेऽपि नपुंसकलिङ्गत्वं बोध्यम्। 
 रूपकम् = अर्थालङ्कारभेदः,  नाटकादि च। 
 नाटकादौ तु बोध्ये दर्शनार्थकत्वम्,  अन्यत्र मुद्रार्थकत्वमिति विशेषः।]] रूपकम्।
प्रासङ्गिक्यः
 
 01 =>
  (१४३४)
 02 =>
  (१०-चुरादिः-१९३३। अक। सेट्। उभ।)
 03 =>
  (४१८)
 04 =>
  [[१। ‘अचो यत्’ (३-१-९७) इति यत्प्रत्ययः। रूप्यम् = राजकीया द्रव्यादिरूपा मुद्रा। स्वार्थे कनि रूप्यकम् इत्यपि साधुः।]]
 05 =>
  [[२। ‘क्वुन् शिल्पिसंज्ञयोः--’ [द। उ। ३। ५]
 06 =>
  (३-३-१०९)

Capeller

German

 रूप॑ n.
  (adj.) —° f.
  आ,  selten ई) Aussehen, 
Form,  Gestalt,  Farbe oft adj. —ähnlich, 
aus—bestehend),  Schönheit (vgl.
forma),  Bild,  Merkmal,  Kennzeichen, 
Natur,  Wesen
 Schauspiel,  Drama.

Grassman

German

 rūpá,  n. (vgl. varpa-,  várpas und Bugge in Ku. Zeitschr. 〔20, 4〕),  1〉 glänzende Erscheinung,  schönes Aussehen,  Schönheit
 2〉 Gestalt,  Erscheinungsform,  äussere Erscheinung
 3〉 Farbe
 4〉 Gestalt,  concret gedacht. Siehe agní-rūpa u. s. w.
-ám 1〉 {71, 10} (nábhas ná 〰 jarimā́ mināti)
 {661, 5} (dyaús iva puṣyati)
 {777, 18}
 {949, 4}
 {950, 7} (diví ā́‿asajat)
 mitrásya váruṇasya {115, 5} (sū́ryas kṛṇute)
 tveṣám {114, 5}
 {783, 8}
 uttamám {163, 7}. — 2〉 dhrā́jis ékasya (vā́tasya) dadṛśe ná 〰 {164, 44}
 ghóṣās íd asya (vā́tasya) śṛṇvire ná 〰 {994, 4}
 anyádanyad {272, 7}. — 3〉 aruṣám {613, 6}
 śvetám {786, 7}. — 4〉 sám añjate 〰 {809, 57}.
-ám-rūpam 2〉 {287, 8}
 {488, 18}.
-é 1〉 {307, 1}. — 2〉 ajásya {164, 6}. — 4〉 avyáye {728, 6}.
-ā́ṇi 1〉 {108, 5}
 citrā́ 〰 [Page1180] dárśiā {406, 11}
 sūryā́yās {911, 35}. — 2〉 víśvā {435, 2}
 {571, 1} = {635, 13} = {737, 4} (āviśán)
 {995, 3} (gónām). — 3〉 kṛṣṇā́,  árjunā {847, 3}. — 4〉 sám ānajé {188, 9} (neben paśū́n)
 tváṣṭā 〰 piṃśatu {1010, 1}.
-ā́ 1〉 {710, 13} 〰 róhiniā kṛtā́. — 2〉 {204, 3}
 {396, 13}
 víśvā {776, 8}
 {797, 12}
 {962, 4}. — 3〉 háritā {922, 3}. — 4〉 víśvā {823, 1}
 {965, 3}
 tákṣiā {711, 8}.
-ébhis 1〉 {397, 10}.
-aís 1〉 {160, 2} ródasī abhí avāsayat
 {746, 4} sám 〰 ajyate háris
 {936, 9} apiṃśat bhúvanāni
 {938, 3} śréṣṭhais 〰 tanúam sparśayasva.

 rūpá:
-ám 1〉 {95, 8}
 2〉 mandrásya {780, 6}.

Burnouf

French

 रूप रूप n.
  (forme causative de रुह्) figure,  forme
apparence
 image
		 représentation
		 idée.
		 Forme d'un mot
décliné ou conjugué,  flexion,  tg.
		 Naturel,  caractère.
Représentation dramatique.
		 Belle forme,  beauté. -- À la fin des
compos. semblable,  tel que
 [répond à la forme fr. aire:
सूर्यरूप solaire].
रूपक n.
  (sfx. अक) forme,  figure.
		 Figure de
rhétorique.
		 Représentation dramatique.
रूपतत्व n.
  naturel,  caractère,  propriété essentielle.
रूपतस् adv. formellement
 visiblement
 extérieurement.
रूपनाशन m.
  (c. de नश्) chouette.
रूपयामि (dénom. ) former,  figurer
		 mettre sous les yeux, 
montrer,  exprimer par gestes.
रूपवत् a. (sfx. वत्) qui a une forme,  une figure
		 beau, 
bien fait.
रूपाजीवा f.
  (आ
 जीव्) femme qui vit de sa
beauté,  prostituée,  courtisane.
रूपास्त्र m.
  (अस्त्र) Kāma [qui a pour arme la beauté].
रूपिन् a. (sfx. इन्) qui a une forme,  une figure
		 beau, 
bien fait.
रूप्य a. (sfx. य) qui a une forme,  une figure. -- S. n.
  or
ou argent monnayé ou travaillé.
रूप्याध्यक्ष m.
  (अधि
 अक्ष) surintendant des monnaies.

Stchoupak

French

 रूप-
 nt. apparence,  forme (-एण ifc. en forme de 
 -अं कृ-
भू- prendre la forme de,  gén. ) couleur 
 ifc. ayant l'aspect de, 
ressemblant à,  composé de (qqf.  explétif) 
 forme gracieuse,  grâce, 
beauté 
 caractère,  caractéristique,  signe 
 image 
 circonstance 
 sorte, 
espèce 
 drame (v. रूपक-) 
 forme (gramm. ) 
 -वन्त्- a. ayant forme, 
incorporé 
 beau 
 ifc. ayant la forme,  les traits de (f.  rar. -ई-) 
 f.
 
-वती- n.
  d'une femme 
 d'une rivière.
°कर्तृ- m.
  Viśvakṛt.
°कार- °कृत्- m.
  sculpteur.
°गुण- a. doué de couleur 
 m.
  beauté de la forme.
°धर- a. qui a forme ou couleur de 
 m.
  n.
  d'un roi 
 °धृत्- a. id.
°नाशिन्- ag. qui défigure.
°परिकल्पना- f.
  fait de prendre telle forme.
°यौवनवन्त्- a. beau et jeune.
°लता- f.
  n.
  d'une princesse.
°विपर्यय- m.
  changement de forme.
°शालिन्- a. beau.
°शिखा- f.
  fille d'un Rākṣasa.
°संपद्- f.
  excellence de forme.
°संपन्न- a. v. doué de beauté.
°सिद्धि- m.
  n.
  d'un homme.
°सेन- m.
  n.
  de divers personnages.
रूपाजीव- a. qui vit de sa beauté,  c'est-à-dire de prostitution 
-आ- f.
  prostituée.
रूपाश्रय- a. très beau.
रूपोच्चय- m.
  assemblage de belles formes.
रूपोपजीवण- nt. fait de gagner sa vie par sa beauté 
 d'organiser un
théâtre d'ombres (?).

No entries for this word is found.

What is this? (Hidden Dictionary)

To avoid the clutter in the app, the unwanted dictionaries can be hidden to have clear view while browsing. This section shows entries from those hidden dictionaries if any.

How to hide/unhide dictionary?

Every dictionary entry will have top right corner menu . From there, you can hide or unhide dictionary. You must login to use this feature. So, KST can remember your preferences of hidden dictionaries.